ΒΑΣΩ ΚΩΝ. ΝΟΥΛΑ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

ΕΙΔΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΔΑ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΦΑΡΣΑΛΩΝ

ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΤΗΣ ΦΑΡΣΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

(από το διαδικτυακό τόπο http://odysseus.culture.gr)

Στην υστεροαρχαϊκή περίοδο (τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.) η πόλη της αρχαίας Φαρσάλου, ούσα πλούσια και ισχυρή, αρχίζει να περικλείεται από δυνατό τείχος, ενισχυμένο με πύργους και πύλες. Η κατασκευή του τείχους συνεχίστηκε έως και τον 4ο αιώνα π.Χ.

Το τείχος ήταν εξολοκλήρου λίθινο και για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε ντόπιος γκριζωπός ασβεστόλιθος. Το κυριώτερο σύστημα δόμησης του τείχους είναι το ισόδομο τραπεζιόσχημο. Σε μικρό μόνο τμήμα του, το πρωιμότερο χρονολογικά, έχει κτιστεί σύμφωνα με το πολυγωνικό σύστημα, με επίδραση της λέσβιας τοιχοδομίας, αλλά και με την έμπλεκτο τεχνική.

Η ΒΟΡΕΙΑ ΠΥΛΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ ΤΗΣ

Η συνολική περίμετρος του δεν ξεπερνούσε τα 5 χιλιόμετρα και το πάχος του κυμαίνεται από 1,50 έως 2,80 μέτρα. Σε όλη την περίμετρό του υπήρχαν είκοσι τρεις τετράπλευροι-ορθογώνιοι πύργοι, από τους οποίους είναι σήμερα ορατοί με σαφήνεια δεκαεννέα, ενώ έχουν εντοπισθεί τέσσερις πύλες και μία πυλίδα, επάνω στους άξονες των οδικών αρτηριών που οδηγούσαν στην πόλη.

ΑΠΟΨΗ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΦΑΡΣΑΛΟΥ ΑΠΟ ΒΟΡΡΑ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΗΣ ΦΑΡΣΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΠΥΛΗΣ

Στην υστεροαρχαϊκή εποχή διαμορφώνεται, πιθανώς, για πρώτη φορά και η ακρόπολη της πόλης, που είναι χωριστά τειχισμένη, καταλαμβάνει την κορυφή του υψώματος Προφήτης Ηλίας, φαίνεται δε ότι εξυπηρετούσε καθαρά στρατιωτικούς – αμυντικούς σκοπούς. Αποτελεί το νοτιότερο και υψηλότερο τμήμα της πόλης και το σχήμα της είναι επίμηκες, με κατεύθυνση ανατολικά – δυτικά και αποτελείται από δύο πεπλατυσμένες εξάρσεις στα άκρα, με ένα στενό διάσελο ανάμεσά τους. Το μήκος της φτάνει τα 500 μέτρα, ενώ το μέγιστο πλάτος της μόλις τα 60 μέτρα.

Η σημερινή της εικόνα είναι προϊόν των μετασκευών της βυζαντινής περιόδου. Στο σύστημα τροφοδοσίας και αποταμίευσης νερού της αρχαίας ακρόπολης ανήκει μία δεξαμενή σε σχήμα φιάλης, σκαμμένη στο βράχο και κτισμένη στην περιοχή του στομίου της κατά το εκφορικό σύστημα με ορθογώνιους κυβόλιθους σε δόμους.

Η πρόσβαση στην ακρόπολη γινόταν από δύο πύλες, τοποθετημένες βόρεια και νότια στο στενό διάσελο. Η βόρεια πύλη εξυπηρετούσε, κυρίως, την εσωτερική επικοινωνία με την πόλη, ενώ η νότια πύλη αποτελούσε την απευθείας έξοδο από αυτή.

Σύμφωνα με τον Προκόπιο, κατά τη βυζαντινή περίοδο, η πόλη τειχίστηκε εκ νέου στα χρόνια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (6ος αιώνας). Η αρχαία ακρόπολη εξακολούθησε να χρησιμοποιείται και τα τείχη της ανακατασκευάστηκαν, ενσωματώνοντας στο νέο τείχος τα κατά τόπους σωζόμενα τμήματα του αρχαίου. Από την οχύρωση της εποχής αυτής σώζονται σε αρκετό ύψος τμήματα του τείχους της ακρόπολης και του ανατολικού σκέλους του τείχους της πόλης.

Η ακρόπολη συνεχίζει να χρησιμοποιείται και στη Μεταβυζαντινή εποχή, όπως διαπιστώνεται από εκτεταμένες επισκευές στο νότιο και το δυτικό τείχος, στις οποίες χρησιμοποιούνται μικρές αργές πέτρες χωρίς συνδετικό υλικό.

ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

Στα βυζαντινά χρόνια το ανατολικό τμήμα της ακρόπολης απομονώθηκε με ένα διατείχισμα, έναν εγκάρσιο τοίχο δηλαδή, που ένωνε το βόρειο με το νότιο σκέλος του τείχους της ακροπόλεως και διερχόταν ανατολικά των δύο πυλών της. Η πύλη του διατειχίσματος βρισκόταν στο ύψος της βόρειας πύλης της ακρόπολης, από όπου ανέρχεται και σήμερα ο επισκέπτης προς το βραχώδες ανατολικό πλάτωμά της.

Εξ ολοκλήρου βυζαντινά είναι και τα σωζόμενα λείψανα της οχύρωσης στο βορειοδυτικό άκρο της ακρόπολης, όπου τμήμα του δυτικού πλατώματος της περιτειχίσθηκε επίσης χωριστά, λειτουργώντας ως μια μικρή "ακρόπολη". Το νότιο τείχος της ακρόπολης υπήρξε πάντοτε περισσότερο εκτεθειμένο από τα υπόλοιπα και για το λόγο αυτό οι υπερασπιστές του κατά τα βυζαντινά χρόνια, το ενίσχυσαν κατά τόπους με σειρά προτειχισμάτων.

ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΤΕΙΧΙΣΜΑΤΑ

Κατασκευαστικά, στα κατώτερα τμήματα του τείχους κατά τις μετασκευές των βυζαντινών χρόνων, επαναχρησιμοποιήθηκαν οι κυβόλιθοι του αρχαίου. Χρησιμοποιείται από τη βάση του τείχους συνδετικό ασβεστοκονίαμα (κουρασάνι), ενώ τα κενά μεταξύ των κυβόλιθων σφραγίζονται με μικρούς αργούς λίθους και θραύσματα πήλινων κεράμων. Στο ανώτερο τμήμα της τοιχοδομίας χρησιμοποιήθηκαν μικρού και μεσαίου μεγέθους αργοί λίθοι "κολυμπητοί" στο συνδετικό κονίαμα. Κατά τόπους στο πάχος του τείχους διακρίνονται οι θήκες υποδοχής ξύλινων δοκαριών. Το πλάτος του βυζαντινού τείχους και των προτειχισμάτων κυμαίνεται από 1,70 - 3,40 μ. , ενώ το μέγιστο σωζόμενο ύψος του αγγίζει κατά προσέγγιση τα 5,00 μ.

ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

Δεξαμενές νερού στην ακρόπολη και την πόλη αποτελούν τα μόνα ανασκαφικά δεδομένα της Φαρσάλου από τη βυζαντινή περίοδο. Τρεις εξ αυτών βρίσκονται εντός της ακροπόλεως. Η μεγαλύτερη κτίσθηκε σε επαφή με το νότιο τείχος του δυτικού τμήματος της ακρόπολης. Το εσωτερικό της είναι επιχρισμένο με υδραυλικό κονίαμα και η στέγασή της γινόταν με καμάρα, τα τόξα της οποίας στηρίζονταν σε ζεύγη αντηρίδων, κατά μήκος των δύο μακρών πλευρών της.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΔΕΞΑΜΕΝΗΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ

O Δήμος Φαρσάλων διατηρεί όλα τα πνευματικά δικαιώματα και για το φωτογραφικό υλικό και για τα κείμενα.